- Ay itibariyle ek gıdaya geçiş ile birlikte ebeveynlerin en çok zorlandığı konulardan biri şüphesiz yemek yeme alışkanlığı. Özellikle okul öncesi dönemde seçici yeme ve yemek reddi sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Seçici yemek yeme sebebiyle miniğiniz bir takım besinleri tüketmeyi tercih etmeyebilir. Ebeveynler; “çocuğum büyümesi gerekli olan besinleri alıyor mu?”, “çocuğumun yemek düzeni ile ilgili yanlış yaptığım bir durum var mı?”, “seçici yeme çocuğumda herhangi bir sağlık problemine sebep olur mu?” gibi bir çok farklı soruya cevap arıyor olabilir.
Böyle durumlarda rutin doktor kontrollerinizde miniğinizin kilo grafiğindeki yeri oldukça önemlidir. Yaşına göre boy ve kilo grafiği yaşıtlarıyla benzer hızda seyreden miniklerin seçici yeme veya az yeme davranışı sergilemesi ebeveynlerini kaygılandırmamalıdır.
Miniklerinizin yemek yememesi veya seçici yemek yemesinin farklı sebepleri olabilir. Bu konu ile ilgili herhangi bir adım atmadan önce mutlaka altında yatan sebebi keşfetmenizi şefkatle öneriyorum. Seçici yemek yemenin sebebine odaklanmak yerine miniğinizin ağzına zorla yemekleri tıkmaya çalışabilir, ekran açmaya yönelebilir veya sadece sevdiği yiyecekleri sunmaya başlayabilirsiniz. Bu durum aranızdaki biricik ilişkiyi ve miniğinizin sinir sistemini zamanla gergin bir hale getirebilir.
Seçici Yemek Yemenin Sebepleri Ne Olabilir?
Ebeveynler seçici yemek yeme davranışının sebebini genellikle şımarıklık veya inat olarak adlandırabiliyor; ancak
seçici yemek yeme ile duyusal işlememenin birbiriyle ilişkili olduğunu zaman zaman gözlemleyebiliyoruz. Gün içerisinde bir sürü duyusal deneyime farkında olmadan maruz kalıyoruz. Bir yere dokunduğumuzda, bir koku algıladığımızda, bir ses duyduğumuzda, bir şeyler gördüğümüzde ve bir yiyecek tattığımızda.. Tüm bu deneyimler sayesinde dünyayı anlamlandırmaya başlarız. Duyusal sistemler anne karnında oluşmaya başlar ve yaşam boyu devam eder . Merkezi sinir sistem tarafından bilgiler doğru işlenmediği durumlarda duyusal işleme güçlüğü ile karşılaşılabilir. Duyusal işleme güçlüğü olan minikler için yemek zamanları oldukça zorlayıcı olabilir. Yemeklerin dokusu, kokusu veya ısısı rahatsız edebilir. Bu sebeple seçici yeme davranışı sergileyebilirler. Çocuğunuz yemeğin ısısına hassasiyet gösteriyorsa, bazı dokulardaki yemekleri yemeği tercih etmiyorsa, elleriyle yiyeceklere dokunmaktan kaçınıyorsa, yemek zamanlarında gerginse bir duyu bütünleme uzmanından değerlendirme talep edebilirsiniz.
Seçici yemek yemenin veya yeme reddinin bir diğer sebebi duygusal olabilir. Miniğiniz yemek zamanında masaya oturmayı reddedebilir, masada uzun süre oturamayabilir, ağzındaki yemeği çıkarabilir veya yemekleri yere atabilir. Benzeri davranışlarla farklı yaş aralıklarında karşılaşabilirsiniz. Böyle durumlarda miniğinizin zorladığı durumu keşfedebilmek adına bir çocuk psikoloğundan destek almanızı gönülden öneriyorum.
Yemek Yedirme Konusunda Doğru Bilinen Yanlışlar
- Çocuğuma ısrar edersem sonunda ikna edebilirim.
Özellikle 2 yaş itibariyle çocuklar kendi kararlarını kendileri vermek ister. Ailesi tarafından kararlarına saygı duyulan çocuklar ileride özgüvenleri yüksek yetişkinler olabilir. Bu sebeple özellikle yemek ve tuvalet gibi kontrolün çocukların elinde olduğu durumlarla ilgili ısrarcı olmak çocukların kendi duygularının önemsenmediğini hissetmesine neden olabilir.
- Çocuğuma kardeşinin yemek yemesinden örnek vererek yemek yemesini sağlayabilirim.
Kardeşleriyle veya arkadaşlarıyla karşılaştırılan çocuklar kendilerini yetersiz hissedebilir ve performans kaygılarını tetikleyebilir.
- Çocuğuma yemek yerse istediğini alacağımı söyleyerek ikna edebilirim.
Yemek yemesi için ödül sunuyor olmak kısa vadeli olarak işe yarayabilir; fakat git gide çocuğunuzun beklentisi artacaktır. İlk başta minik bir çikolata yetebilecekken sonrasında koca bir paket çikolata bekliyor olacaktır biraz daha zaman geçtikçe bir paket de yetmeyecektir. Bu sebeple miniğiniz süreç odaklı olmak yerine performans odaklı bir çocuk olabilir.
Yemek Yeme Alışkanlığı Kazandırmak İçin Ne Yapabilirsiniz?
- Tabağınızı aynı oluşturun.
Çocuğunuzla aynı yiyeceklerden oluşan tabaklar hazırlayarak ona rol model olabilirsiniz.
- Porsiyonlarına dikkat edin.
Çocuğunuzun tabağını oluştururken porsiyonuna koyduğunuz miktar eğer çok fazlaysa çocuğunuz baştan korkabilir ve yemek yemeği reddedebilir. Porsiyon ve menü içeriği konusunda çocuğunuzun yaşına ve mevsime uygun olması konusunda bir beslenme uzmanından destek alabilirsiniz.
- Eğlenceli hale getirin.
Miniğinizin yemeklerini tabaklarken eğlenceli sunumlar oluşturmaya gayret edebilirsiniz. Örneğin;
Sabah kahvaltılarını hazırlarken emeğinin üzerine farklı yiyeceklerle hayvan suratları oluşturabilirsiniz.
- Yeme rutinini gözlemleyin.
Çocuğunuzun yeme rutinini gözlemleyerek zorlandığı noktaları keşfedebilir, ihtiyacına yönelik stratejiler belirleyebilirsiniz. Örneğin, çocuğunuzun ihtiyacı yemeğini daha soğuk yeme ihtiyacı olabilir veya daha küçük bir kaşık ile yemek olabilir.
- Birlikte hazırlayın.
Yemekleri çocuğunuzla beraber hazırlayabilirsiniz. Bu sayede yemeğin içerisinde olan yiyecekleri seçme ve tanıma şansına sahip olur.
- Oral-motor oyunları oynayın.
Duyusal işleme bozukluğu sebebiyle yemek seçen çocuklarda oral-motor oyunlar oynayabilirsiniz. Örneğin, bir şişeyi yarısına kadar su ile doldurup pipetle üfleyerek baloncuk yapabilirsiniz.
- Duyusal oyunlar oynayın.
Farkı dokularda duyusal oyunlar hazırlayarak el-avuç farkındalığını destekleyebilirsiniz. Bu sayede yiyeceklere teması konusunda çocuğunuzu destekleyebilirsiniz.
Uzm. Çocuk ve Ergen Psikoloğu Aslı Öztrak